Ва алайкум ассалом. Аслини олганда, муаллифлари нусха кўчиришни таъқиқлаб қўйган электрон дастурларни эгаларининг умумий ё хусусий рухсатисиз нусха кўчириш, интернетдан ҳимоя тизимини бузиб, текинга юклаб олиш, шунингдек, улардан ўзининг тижорат мақсадларида фойдаланиш шаръан ҳаром саналади. Чунки, бу иш уларнинг ҳуқуқларини поймол этиш, сарфлаган ақлий ва моддий меҳнатларини зое қилиш демакдир. Шу боис бундай ишларда ўша дастур эгаларининг изнига риоя қилинади. Рухсатсиз фойдаланиш жоиз эмас.
     Бу нарсага Ислом шариатида далиллар кўп. Динимизда биринчилик, муаллифлик каби нарсаларнинг ўзига яраша имтиёзли ҳуқуқлари мавжуд. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилиб, айтадилар: “مَنْ سبق إلى ما لم يَسْبقْه إليه مسلمٌ، فهو له”. Маъноси: “Кимки, ўзидан олдин бирор-бир мусулмон қилмаган ишни биринчи бўлиб қилса, у уникидир” (Абу Довуд, Табароний, Байҳақий ва бошқалар ривояти). Ушбу ҳадиси шарифни далил қилиб, уламолар, биринчи бўлиб, бирор ер парчасини обод қилган киши ўша ердан фойдаланишга ҳақлироқ бўлиши, бирор жойга жумладан масжид ва ҳоказолар каби жойга биринчи бўлиб бориб ўтирган одам ўша жойга бошқалардан ҳақлироқ эканлиги, шунингдек, бирор нарсани мубоҳ нарсани ихтиро қилган, муаллифлик қилган инсон ўша нарсага бошқалардан кўра кўпроқ ҳақли бўлишини айтадилар.

     Бошқа бир ҳадиси шарифда эса “المسلمون على شروطهم” яъни “Мусулмонлар ўзгаларга нисбатан шартлашган нарсаларига риоя қиладилар” (Абу Довуд ривояти), дея марҳамат қилинади. Ушбу ҳадиси шариф мўмин-мусулмонларнинг ўзгаларга нисбатан ўз мажбуриятларига олган шартларга тўлиқ риоя қилишлари лозимлигига далолат қилади. Муаллифлик ҳуқуқлари, бутун дунёда қабул қилинган муайян қонун-қоидалар ҳам ушбу ҳадиси шариф маъноси остига дохил бўлади. Шунга кўра, эгалари томонидан пуллик қилиб қўйилган дастур ва ҳоказоларни соҳибларининг рухсатисиз кўчириб олиш, юклаб олиш ҳамда тижорат мақсадларида фойдаланиш мумкин эмас. Илло, агар эгалари мазкур нарсаларни текин қилиб қўйган бўлса ёхуд хусусий изн берган бўлса, бу мустасно. Хулласи калом аслида муаллиф рухсатисиз пуллик дастурлардан нусха олиш шунингдек, сиз айтганингиздек, қароқчи нусхалардан фойдаланиш жоиз эмас. Аммо, баъзи-бир аҳли илмлар, истисно тарзида, агар фойдаланувчи у ёки бу дастурнинг аслийсини сотиб олишга имкони етмаса ва унга жуда ҳам муҳтож бўлса, шунингдек, эгаларидан рухсат олиш иложсиз бўлса, у ҳолда зарурат ва ҳожат доирасида қароқчи нусхалардан фойдаланишига рухсат берганлар. Аммо бу фақат зарурат ҳолатигагина тегишли гап бўлиб, кўп миқдорда нусха кўчириб, тижорат мақсадида фойдаланишга ҳужжат бўлолмайди.
Валлоҳу аълам!