AXBORAT ASRI TAHLIKALARI

Internetga bo‘lgan ehtiyoj kun sayin ortib bormoqda. Natijada axborot va kommunikatsiya sohasida ulkan o‘zgarishlar yuz beryapti. Oxirgi 50 yilda axborot uzatish tizimining ishi 300 ming marta tezlashdi. Narx esa ming barobar arzonlashdi. Bunday hodisa Yer yuzida ulkan axborot makoni – xalqaro internet tarmog‘i yuzaga kelishiga omil bo‘ldi.

         Bugungi kunda internet ayrim “shaxslar” uchun g‘oyaviy qurolga aylanayotgan masalaning eng muammoli jihatidir. Yaqin o‘tmishda biror davlatni zabt etish uchun qurol, tank va shu kabi vositalardan foydalanilgan bo‘lsa, hozir bunday qurollarning ahamiyati pasayib boryapti. Bularning o‘rnini ommaviy axborat vositalari, ayniqsa, internet egallayapti.  Shundan ko‘rinadika, hozir biror xalqni yoki mamlakatni tobe qilish uchun, o‘sha mamlakat yoshlarining ongini zabt etish kifoya. Bu fikrning isboti sifatida “Arab baxori” buxronlari yoki Yevropaning ayrim xududlaridagi notinchliklarni aytish mumkin.

         Hozirgi tahlikali zamonda internet tarmog‘i orqali taraqatilayotgan g‘arazli ma’lmumotlar, vayronkor g‘oyalar, odob-axloqni yemiruvchi illatlar yosh avlodning har biriga ta’sir o‘tkazmoqda. Keyingi paytlarda internet orqali buzg‘unchilikka chaqiruvchilar, global tarmoqdan qabih maqsadda foydalanuvchilar ko‘payib bormoqda.

         Bugun shaxsni manqurtga aylantirish uchun Chingiz Aytmatov yozganidek, tuya terisini  odamning taqir boshiga kiydirish shart emas. Endi sodir bo‘ladigan urushlar jang maydonida emas, balki mafkura poligonida yuz beradi. Shu jihatdan qaraganda, yoshlarning ko‘p vaqtini internetda behuda sarflashi katta fojiadir.

         Hozirgi kunda Xitoyda 500 milliondan, Rossiyada 50 milliondan, O‘zbekistonda 10,2 milliondan ortiq internetdan foydalanuvchi ro‘yxatga olingan. Endilikda ijobiy va salbiy axborotlarning global tarmoqqa chiqishi uchun bir soniya kifoya.

         Afsuski, ko‘p yoshlar Islom din niqobi ostida olib borilayotgan buzg‘unchi harakatlarning qurboni bo‘lib, din dushmanlari quroliga aylanib qolmoqda. Ular nozik chegara chizig‘ini anglamay, shunday targ‘ibotlarga uchib, o‘z dini, dindoshlari, xalqi va o‘zi tug‘ilib o‘sgan Vataniga qarshi isyon qilishgacha borib yetmoqda.

         Aslida, adashgan kimsalarning din va shariat borasida umuman ilmlari yo‘q, faqatgina  to‘daboshidan yodlab olganlarini takrorlashdan nariga o‘tolmaydi. Bu qayg‘u bilan qayd etish joizki, bugungi yoshlarimizning to‘qson foizi diniy masalalarda ulamolar tomonidan yozilgan adabiyotgan qolib, internetga murojaat qilmoqda.

         Inson qayerdan, qanday ma’lumotlarni olmasin, albatta, tekshirib ko‘rishi va ularga ko‘r-ko‘rona ergashmasligi kerak. Qur’oniy Karimning Isro surasida shunday marxamat qilinadi: “(Ey inson!) O‘zing (aniq) bilmagan narsaga ergashma! Chunki quloq, ko‘z, dilning har biri to‘g‘risida (har bir inson) mas’ul bo‘lur (javob berur)”  (36 oyat) – degan xitobiga qat’iy amal qilish lozim.

         “Axborat asri” deb atalayotgan hozirgi zamonda ma’lumot olish va axborot almashishning qulay vositasi internetdir. Biroq bu tarmoqda hamma narsa aralash-quralash – oq bilan qora, ezgulik bilan yovuzlik. Ma’lumot tarqatish, biznes va reklama uchun katta maydonga aylangan global tarmoqni nazorat qilishning imkoni yo‘q. Shuning uchun ham “o‘rgimchak to‘g‘ri”da buzg‘unchi g‘oyalar targ‘iboti va terrorga chaqiriqlar juda ko‘p uchraydi.

         Buzg‘unchi firqalar tomonidan amalga oshirilayotgan xunrezliklar ommaviy axborot vositalari, ayniqsa internet orqali keng namoyish etilmoqda. Jangarilar o‘zlarining qabih maqsadi yo‘lida internetdan ustalik bilan foydalanmoqda. Masalan, g‘alamislarning aldamchilik, ko‘zbo‘yamachilik bilan ishlangan, soxtalashtirilgan videotasvirlari g‘o‘r yoshlarni o‘z domiga tortmoqda.

         Masalan, “Iroq va Shom islom davlati” terrorchi tashkiloti videolavhalari “al-Hayot” media studiyasida tayyorlandi. Ular yuqori sifat va professional mahorat bilan ishlagan. Bu ishga katta malaka, tajribaga ega bo‘lgan yepropalik mutaxassislar jalb etilgan. Har safar jangarilar tomonidan chiqarilgan videolavha avvalgisidan farq qiladi. Bunday lavhalar xalqaro jamoatchilikka qaydan ta’sir etishini ko‘rib, kuzatib, shunga yarasha ish tutilmoqda.

         Dastlab, ushbu jargarilar tarqatgan videolavhalarda begunoh odamlarni qo‘ydek bo‘g‘izlash kabi vahshiylik aks ettirilgan  bo‘lsa, endi bu qonxo‘rlar tarqatayotgan so‘nggi videolavhalarda bunday daxshatli tasvirlar yo‘q. Chunki jangarilarning ushbu vahshiy tasvirlarini xalqaro hamjamiyat, xususan, ommaviy axborot vositalari ularning zarariga qo‘llamoqda. Shuning uchun jangarilar, go‘yo Islom yo‘lida “qurbon” bo‘layotganlari aks etgan fotosurat va videolavhalardan targ‘ibot maqsadida foydalanishmoqda.

         Yoshlarning bunday g‘oyalarga aldanmasligi, zalolat botqog‘iga botmasligini ta’minlash niyatida zarur tavsiyalarni bayon qilamiz. Maqsadimiz yoshlarni internetga in qurib, o‘zlarining vayronkor g‘oyalarini virus kabi butun dunyoga tarqatayotgan jinoyatchilarning asl basharasidan ogoh etishdir.

         Sog‘lom aql egalari internet qulayliklaridan o‘z bilimlarining oshirish yo‘lida oqilona foydalanadi. Lekin ba’zi yoshlar esa ushbu tarmoqdagi yovuzlikka, ma’naviy tanazzulga sabab bo‘ladigan saytlarda “sayr qilib”, o‘zlari va atrofdagilarning ongini zaharlayotganlari aniq. Internet bozoridan har kim o‘ziga kerakli narsani oladi, deb tarbiyani o‘z xoliga tashlab qo‘yish yaramaydi.

         Paydo bo‘lganiga uncha ko‘p bo‘lmasa-da, lekin allaqachon “ari uyasi” kabi eng gavjum elektron manzillarga aylangan ijtimoiy tarmoqlar yovuz kuchlarning virtual quroliga aylandi. Zero, terrorchilik kayfiftidagi shaxslarning ijtimoiy tarmoqlar orqali olib borayotgan targ‘ibot-tarshviqotlari kun sayin avj olib bormoqda.

         Shuning uchun ham yoshlarda xabar va ma’lumotlarni tahlil eta olish malakasini hosil qilish zarur, Zero, har qanday xabar ham to‘g‘ri va xolis bo‘lavermaydi. Har bir ma’lumotni tekshirish haqida Allox taolo shunday deydi: “Ey mo‘minlar! Agar sizlarga biror fosiq kimsa xabar keltirsa, sizlar (haqiqiy ahvolni) bilmagan holingizda biror qavmga aziyat yetkazib qo‘yib, (keyin) qilgan ishlaringizga pushaymon bo‘lmasligingiz uchun (u habarni) aniqlab (tekshirib) ko‘ringiz!” (Hujurot surasi 6 oyat).

         Allox taolo Qur’oni karimning Niso surasi 115-oyatida shunday deydi: “Kimga hidoyat aniq bo‘lgandan keyin Payg‘ambarga muxoliflik qilsa va mo‘minlar yo‘lidan o‘zgasiga ergashsa, Biz uni o‘zi ketayotgan yo‘liga qo‘yib beramiz va (oxiratda) uni jahannamda quydiramiz. Naqadar noxush joy u!”. Oyati karimadan, hidoyat aniq bo‘lgandan keyin zalolatga yurgan kishilarning boradigan joyi jahannam ekani ko‘rinib turibdi. Sof aqidani kimdan, qanday o‘rganish ravshan bo‘lgan bir zamonda qandaydir internet olamidagi o‘zi bilmagan va tanimagan kishilardan aqida o‘rganaman, deb aldanib qolayotganlar bunga yaqqol misol bo‘ladi.

         Internetni bejiz “o‘rgimchak to‘ri” deb aytishmaydi. Zero, o‘rgimchak to‘ri quyosh nurida shunchalar jozibador va xilma-xil ranglarda tovlanadiki, beixtiyor inson unga mahliyo bo‘lib qoladi. Aksincha, quyosh nuri yo‘q joyda u jozibadorlikdan asar ham qolmaydi. Shundan ekan, jamiyat barqorligiga tahdid soladigan, xunerezlik, behayolik, qalloblik, buzg‘unchilik kayfiyatidagi sayt va guruhlarni “o‘rgimchak to‘ri”ning zulmatdagi shakliga qiyoslash kerak.Shundan ekan, yoshlarni doimo ogoh bo‘lib, turli g‘oyalarga qarshi turishi va to‘g‘ri yo‘ldan yurishlari zarur.

Muxtorjon DARVIShEV

Shayxontohur tumani “Abdullox ibn Huzofa”

jome’ masjidi Imom noibi