“Худолигимни айтаман” деса бўладими? 28.12.2016
Савол: Ассалому алайкум, Одилхон қори ака. Бир масала бўйича сизнинг вақтингизни олсам мендан ранжимайсиз, деб умид қиламан. Лекин, шунчалик вақт ажратиб бизнинг саволларга жавоб бераётганингиз учун ташаккур!
Савол шундан иборат: суҳбатдошни гапига ишонтириш ёки лафзи ростлигини исботлаш мақсадида одамлар “Худолигимни айтаман” деган жумлани ишлатишади. Лекин мен шунинг маъносини ҳануз билмайман. Менимча, кўпчилик ёшлар ўзлари билмаган ҳолда гапириб қўйишади. Шунингдек, “кимлар ўтмаган жой” ёки “чиллахонада турибмиз” дейишади. Бундай жумлаларни ишлатиш тўғрими? Сиздан шу масалага ойдинлик киритиб беришингизни сўрайман!
9043
Ва алайкум ассалом. Гапига ишонтириш учун “Худолигимни айтаман” деганда, “ҳақ сўзимни айтаман, гапим рост”, дейиш ирода қилинган бўлиши мумкин. Баъзан, суҳбатдошининг қайсидир сўзига ишонқирамаса ёхуд исбот талаб қилмоқчи бўлса “Худолигингни айтчи?!” деган сўзни ҳам ишлатадилар. Бу, қайсидир маънода қасам ичтиришга ҳам ўхшаб кетади. Гарчи, бундай сўзлар айримларда одат тусига кирган бўлса ҳам фикримизча, мусулмон киши ўзаро тортишувларда, арзимас нарсалар устида Худонинг номини ўртага қўявермаслиги ва қасамхўрликдан сақланиши лозим. Ва бу каби маъноси иштибоҳли бўлган сўзларни ишлатмаслик ҳам маъқул. Баъзилар “гапнинг индаллоси” дейишади. Бу билан гапнинг энг рости, дейишни ирода қилишади. Бу тўғри, назаримизда. Сабаби қиёмат куни Аллоҳ рухсат берганларгина гапирадилар ва фақат ҳақ гапни сўзлайдилар. “Гапнинг индаллоси” деганда ҳам “Аллоҳ даргоҳида айтиладиган тўғри сўз” назарда тутилса керак. Лекин мўмин банда одамларни ишонтириш учун турли-туман услублардан фойдаланиши шартмас. Агар у ёлғон гапирмаса, ҳар хил лафзлар билан гапини тасдиқлашига, беҳуда қасам ичишига ҳожат қолмайди.
Хуллас, мўмин киши шундай йўл тутсинки, сийрати шундай гўзал бўлсинки, одамлар унинг гапига зиғирча шубҳаланишмасин. Баъзилар, ҳар икки гапнинг бирида “Худолигимни айтаман”, “нон ҳаққи!”, “чиллахонада турибмиз”, деган жумлаларни ҳам ишлатишга одатланиб қолганлар. Бу тўғри эмас. Валлоҳу аълам!